Fonolojik Bozukluk Terapisi

Fonolojik Bozukluk Nedir?

Fonolojik bozukluk, çocuğun anadilini öğrenme sürecinde seslerin hangi durumlarda, hangi kurallara göre kullanıldığını öğrenmekte zorlanması sonucu ortaya çıkan bir konuşma bozukluğudur. Bu bozukluk, konuşma seslerinin yanlış yerde, yanlış sırayla veya tamamen farklı bir sesle değiştirilerek kullanılmasına neden olur. Bu nedenle, çocuğun konuşması çevresi tarafından anlaşılmakta güçlük yaşanabilir.

Fonolojik bozukluk, dilin ses bilgisi (fonoloji) sisteminde yaşanan zorluklardan kaynaklandığı için, her çocukta kendine özgü bir biçimde görülür. Bazı sesler hiç üretilmez, bazıları yer değiştirir ya da başka seslerle yer değiştirerek anlam karışıklıklarına neden olabilir.

Kimlerde Görülür?

Fonolojik bozukluk, en sık erken çocukluk döneminde fark edilir. 4 yaşına gelmiş bir çocuğun konuşmasının büyük ölçüde anlaşılır olması beklenir. Ancak, bu yaşa gelmiş olmasına rağmen hala birçok sesi yanlış üretmesi veya konuşması çevresi tarafından anlaşılmakta güçlük çekilmesi durumunda, fonolojik bozukluk söz konusu olabilir.

Bu durum yalnızca çocuklarda görülmez; erken müdahale alınmamış bireylerde bozukluk yetişkinlikte de devam edebilir.

Belirtiler Nelerdir?

• Bazı seslerin başka seslerle değiştirilmesi (örn. “kapı” yerine “tapı”)

• Seslerin kelime başında, ortasında ya da sonunda atlanması

• Aynı sesin bazı kelimelerde doğru, bazı kelimelerde yanlış üretilmesi

• Konuşmanın çevredeki kişiler tarafından sık sık anlaşılmaması

• Sürekli olarak konuşmalarını tekrar etme ihtiyacı

• Konuşmaktan çekinme, utanma ya da kaçınma davranışları

Neden Kaynaklanır?

Fonolojik bozukluk genellikle fonksiyonel bir bozukluktur; yani fiziksel bir nedene bağlı değildir. Ancak bazı risk faktörleri bu bozukluğun ortaya çıkma ihtimalini artırabilir:

• Ailede konuşma ya da dil bozukluğu öyküsü

• Erkek çocuklarda daha sık görülme eğilimi

• Erken doğum, düşük doğum ağırlığı gibi doğum öncesi/sırası faktörler

• Dil gelişiminde gecikme hikâyesi

Bu risk faktörlerinin varlığı, bozukluğun ortaya çıkabileceği anlamına gelmez ancak gözlemlenme ihtimalini artırabilir.

Terapi Süreci Nasıl İlerler?

Fonolojik bozukluk terapisi, çocuğun bireysel özelliklerine ve ihtiyaçlarına göre planlanır. Süreç genellikle aşağıdaki adımlarla ilerler:

1. Değerlendirme

Dil ve konuşma terapisti, çocuğun konuşma seslerini detaylı şekilde değerlendirir. Hangi sesleri doğru ürettiği, hangilerinde hata yaptığı, ses değişimleri ve konuşma anlaşılırlığı gibi kriterler incelenir.

2. Terapi Planı Oluşturma

Elde edilen bilgiler ışığında çocuğa özel bir terapi programı oluşturulur. Terapide, seslerin doğru yerde ve doğru biçimde kullanılması hedeflenir. Çocuklara seslerin anlam farkı yarattığı ve bu farkın iletişimde ne kadar önemli olduğu öğretilir.

3. Terapilerin Uygulanması

Terapi sürecinde çeşitli fonolojik yaklaşımlar ve oyun temelli tekniklerle çocuk desteklenir. Seslerin doğru üretimi, doğru pozisyonda ve anlamlı bağlamda kullanılması üzerinde çalışılır.

4. Ev Çalışmaları ve Aile Desteği

Terapinin etkili olabilmesi için çocuğun öğrendiklerini günlük yaşamında pekiştirmesi gerekir. Bu yüzden aile desteği çok önemlidir. Aileler doğru model olmalı ve çocuğun öğrenimini evde de desteklemelidir.

Aileler Ne Yapmalı?

• Çocuğunuzun konuşmasını düzeltmek yerine, doğru modeli siz sunun.

• Hatalı söylediği kelimeleri tekrar ettirmek yerine, doğru haliyle cümleyi yeniden kurarak model olun.

• Konuşmasını taklit etmeyin; bu, onun kendini yetersiz hissetmesine neden olabilir.

• Konuşurken sabırlı olun; sözünü kesmeden cümlesini tamamlamasını bekleyin.

• Terapi sürecinde sabırlı ve tutarlı olun. Gelişim zaman alabilir.

• Terapistten gelen ev ödevlerini düzenli yapın ve çocuğunuzla birlikte çalışın.

Ne Zaman Uzmandan Yardım Almalıyım?

Çocuğunuz 4 yaşında ya da daha büyükse ve konuşmaları hala zor anlaşılıyorsa, bu durumu "geçer" diye beklemeden bir dil ve konuşma terapistinden değerlendirme almak faydalı olacaktır. Erken müdahale, konuşma anlaşılırlığını artırır, özgüveni destekler ve çocuğun sosyal, akademik ve duygusal gelişimini olumlu etkiler.